Systemy jakości - dodatkowa premia dla rolników
Informacje wynikające z rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 21 sierpnia 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej na operacje typu "Modernizacja gospodarstw rolnych" w ramach poddziałania "Wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (Dz. U. 2015, poz. 1371 z późn. zm.):
(…) jednym z kryteriów decydujących o kolejności przysługiwania pomocy jest uczestnictwo podmiotu ubiegającego się o przyznanie pomocy we wskazanym w rozporządzeniu unijnym lub krajowym systemie jakości.
W tym zakresie przepisy tego rozporządzenia precyzują, iż punkty przyznaje się:
(…) jeśli w dniu złożenia wniosku o przyznanie pomocy podmiot ubiegający się o przyznanie pomocy posiada certyfikat lub świadectwo potwierdzające, że uczestniczy w unijnym systemie jakości (o którym mowa w art. 16 ust. 1 lit. a rozporządzenia nr 1305/2013, lub w krajowym systemie jakości, o którym mowa w art. 16 ust. 1 lit. b rozporządzenia nr 1305/2013), w ramach działania "Systemy jakości produktów rolnych i środków spożywczych" objętego programem, a operacja dotyczy produkcji objętej tym systemem - przyznaje się 2 punkty, z tym że w przypadku posiadania certyfikatu potwierdzającego uczestnictwo w systemie rolnictwa ekologicznego, o którym mowa w rozporządzeniu nr 834/2007, jeżeli operacja dotyczy produkcji objętej tym systemem i suma powierzchni gruntów ornych, sadów, łąk trwałych i pastwisk trwałych w gospodarstwie objętych tym systemem stanowi co najmniej 50% sumy powierzchni gruntów ornych, sadów, łąk trwałych i pastwisk trwałych w tym gospodarstwie - przyznaje się 4 punkty."
Unijne systemy jakości żywności uprawniające do uzyskania dodatkowej punktacji przy weryfikacji wniosków inwestycyjnych w ramach działania Modernizacja gospodarstw rolnych:
1/ systemy Chronionych Nazw Pochodzenia (ChNP), Chronionych Oznaczeń Geograficznych (ChOG) oraz Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności (GTS),
2/ system rolnictwa ekologicznego,
3/ system ochrony nazw pochodzenia i oznaczeń geograficznych wyrobów winiarskich.
Systemy w zakresie wsparcia krajowego uprawniające do uzyskania dodatkowej punktacji przy weryfikacji wniosków inwestycyjnych w ramach działania Modernizacja gospodarstw rolnych:
1/ system Integrowanej Produkcji Roślin IP,
2/ system Jakość Tradycja JT,
3/ system kwalifikowanego kulinarnego mięsa wołowego QMP,
4/ system jakościowej wieprzowiny PQS,
5/ System Gwarantowanej Jakości Żywności (QAFP - Kulinarne mięso wieprzowe,
6/ System Gwarantowanej Jakości Żywności (QAFP) – Kulinarne mięso z piersi kurczaka i indyka oraz tuszki i elementy młodej polskiej gęsi owsianej,
7/ System Gwarantowanej Jakości Żywności (QAFP) – Wędliny.
Unijne systemy jakości żywności ustanowione zostały na mocy następujących przepisów :
1/ systemy Chronionych Nazw Pochodzenia (ChNP), Chronionych Oznaczeń Geograficznych (ChOG) oraz Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności (GTS), o których mowa w Rozporządzeniu PE I Rady(UE) nr 1151/2012. Zasady certyfikacji i kontroli w zakresie tych systemów jakości żywności określają przepisy ustawy z dnia 17.12.2004 o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz produktów tradycyjnych,
2/ system rolnictwa ekologicznego w rozumieniu rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych. Zasady certyfikacji i kontroli w zakresie przedmiotowego systemu jakości żywności określają przepisy ustawy z dnia 25.06.2009 r. o rolnictwie ekologicznym,
3/ system ochrony nazw pochodzenia i oznaczeń geograficznych wyrobów winiarskich w rozumieniu rozporządzenia PE i Rady (UE) nr 1308/2013 ustanawiającego wspólną organizację rynków produktów rolnych .Zasady certyfikacji i kontroli w zakresie przedmiotowego systemu jakości żywności określają przepisy ustawy z dnia 12.05.2011 r. o wyrobie i rozlewie wyrobów winiarskich, obrocie tymi wyrobami i organizacji rynku wina.
Także w przypadku realizacji jednego z krajowych systemów jakości żywności gwarantuje rolnikowi starającemu się o dofinansowanie inwestycji związanej z realizowanym w gospodarstwie systemem jakości w ramach programu Modernizacja gospodarstw rolnych uzyskanie dodatkowych dwóch punktów rankingowych, zwiększających szansę na uzyskanie pomocy (przypominamy, iż progiem kwalifikacyjnym jest uzyskanie min. 1,5 pkt.). Każdy dodatkowy punkt zwiększa szanse rolnika na poprawę miejsca w rankingu i uzyskanie dopłat. Dodatkową bonifikatą jest produkcja produktów rolnych o najwyższych parametrach jakościowych, co z jednej strony pozwala na poprawę swojej pozycji rynkowej z drugiej zaś wpływa na wysokość cen za sprzedawany produkt rolny niezależnie czy jest on w formie pierwotnej czy też przetworzonej.
Krajowe Systemy Jakości obejmują następujące systemy:
1/ system Integrowanej Produkcji Roślin IP wykorzystujący w sposób zrównoważony postęp techniczny i biologiczny w uprawie, ochronie roślin i nawożeniu oraz zwracający szczególną uwagę na ochronę środowiska i zdrowie ludzi. Certyfikaty w zakresie IP wydaje Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa.
W systemie jakości IP może uczestniczyć podmiot który:
a) ukończy szkolenie w zakresie integrowanej produkcji roślin i będzie posiadał zaświadczenie o ukończeniu tego szkolenia,
b) będzie prowadził produkcję i ochronę roślin według szczegółowych metodyk zatwierdzonych przez Głównego Inspektora i udostępnionych na stronie internetowej administrowanej przez Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa,
c) będzie stosował nawożenie na podstawie faktycznego zapotrzebowania roślin na składniki pokarmowe, określone w szczególności na podstawie analiz gleby lub roślin,
d) będzie dokumentował prawidłowo prowadzenie działań związanych z integrowaną produkcją roślin,
e) będzie przestrzegał przy produkcji roślin zasad higieniczno-sanitarnych, w szczególności określonych w metodykach,
f) w próbkach roślin i produktów roślinnych pobranych do badań nie zostaną stwierdzone przekroczenia najwyższych dopuszczalnych pozostałości środków ochrony roślin oraz poziomów azotanów, azotynów i metali ciężkich,
g) będzie przestrzegał przy produkcji roślin wymagań z zakresu ochrony roślin przed organizmami szkodliwymi, w szczególności określonych w metodykach.
W systemie prowadzone są cykliczne kontrole w zakresie przestrzegania zasad systemu.
2) system Jakość Tradycja JT,
w którym do produkcji używa się wyłącznie surowców, których pochodzenie jest identyfikowalne i które nie zawierają komponentów GMO. Certyfikację prowadzi Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego.
3) system QMP
wynika ze szczegółowych obowiązków producentów żywca, które gwarantują cechy charakterystyczne w procesie produkcji, a w szczególności:
– dobór odpowiednich ras do produkcji zwierząt kwalifikowanych w Systemie QMP – zwierzęta ras mięsnych (Limousin (LM), Charolaise (CH), Angus (AN), (AR), Hereford (HH), Salers (SL), Simentaler (SM) oraz krzyżówki ras mięsnych (MM) w których komponent ojcowski stanowią rasy mięsne),
– sposób postępowania ze zwierzętami, w szczególności stosowanie systemu bezuwięziowego w gospodarstwie,
– stosowanie zaleceń opasania w ramach Systemu QMP, w szczególności osiągnięcie wagi ubojowej i parametrów tuszy dla zwierząt w wymaganym wieku.
Certyfikację prowadzi Polskie Zrzeszenie Producentów Bydła Mięsnego.
4/ System PQS.
Jakość wieprzowiny wytworzonej w ramach systemu PQS wynika ze szczegółowych obowiązków producentów żywca, które gwarantują cechy charakterystyczne w procesie produkcji jakimi są:
– wykorzystanie do krzyżowania zwierząt wolnych od homozygotycznej formy recesywnej wrażliwości na stres RYR1T (nn), czyli genu odpowiedzialnego za zwiększoną częstotliwość występowania wad jakości mięsa typu PSE (od ang. pale – soft – exudative – mięso jasne, miękkie, wodniste),
– stosowanie w krzyżowaniu towarowym ras świń i mieszańców z planowych kojarzeń. Wykorzystanie potencjału genetycznego ras: wielkiej białej polskiej (wbp) lub large white/yorkshire, polskiej białej zwisłouchej (pbz) lub landrace, puławskiej, duroc, Hampshire i pietrain (pietrain wyłącznie do produkcji mieszańców). Są to rasy o wysokiej zawartości mięsa w tuszy, niskim otłuszczeniu, odpowiedniej jakości mięsa i korzystnym poziomie tłuszczu śródmięśniowego IMF. Zakaz wykorzystywania w produkcji tuczników świń czystej rasy pietrain. Świnie rasy pietrain mogą być stosowane w ramach Systemu wyłącznie jako jeden z komponentów ojcowskich w formie mieszańca powstałego w wyniku krzyżowania z rasą duroc lub hampshire,
– stosowanie podziału na komponenty mateczne (rasy: wielka biała polska (wbp) lub large white/yorkshire, polska biała zwisłoucha (pbz) lub landrace i puławska) oraz ojcowskie (duroc, hampshire i pietrain),
– żywienie zbilansowane i dwufazowe pozwalające na maksymalne wykorzystanie potencjału genetycznego zwierząt w zakresie umięśnienia oraz pozwala zapobiec występowaniu wad jakości mięsa i nadmiernemu otłuszczeniu tuczników, w tym w zakresie odkładania tłuszczu śródmięśniowego,
– zakaz stosowania mączki rybnej w ostatnim okresie tuczu (ostatni miesiąc przed ubojem) oraz ograniczenie udziału kukurydzy do poziomu maksymalnie 20% w dawce pokarmowej,
– eliminowanie lub minimalizowanie w obrocie przed ubojowym oddziaływania czynników stresogennych, które mogą wywoływać nieodwracalne reakcje metaboliczne, prowadzące do powstania wad jakości mięsa. W szczególności typu PSE (od ang. pale – soft – exudative – mięso jasne, miękkie, wodniste) oraz DFD (od ang. dark – firm – dry – mięso ciemne, twarde i suche),
– przestrzeganie uboju tuczników przy masie ciała około 100 kg (+/- 15 kg), co odpowiada obowiązkowi uboju zwierząt w wieku 5-6 miesięcy.
PQS – Pork Quality System - Program opracowany i realizowany przez organizacje reprezentujące rolników i przetwórców mięsa – Związek „Polskie Mięso” oraz Polski Związek Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej POLSUS promujący produkcję kwalifikowanej wieprzowiny o wysokich parametrach jakościowych.
5/ System Gwarantowanej Jakości Żywności (QAFP - Kulinarne mięso wieprzowe
Jakość mięsa wieprzowego wytworzonego w ramach systemu QAFP wynika ze szczegółowych obowiązków producentów żywca, które gwarantują cechy charakterystyczne w procesie produkcji jakimi są:
– wykorzystanie w krzyżowaniu towarowym wyłącznie świń ras dostarczających mięso wysokiej jakości kulinarnej z krzyżowania towarowego dwurasowego (wielka biała polska (wbp) x polska biała zwisłoucha (pbz) lub polska biała zwisłoucha (pbz) x wielka biała polska (wbp)) lub trzyrasowego (wielka biała polska (wbp) x polska biała zwisłoucha (pbz) x duroc lub polska biała zwisłoucha (pbz) x wielka biała polska (wbp) x duroc). W miejsce knurów duroc mogą być używane również knury linii 990,
– wykorzystanie w krzyżowaniu towarowym wyłącznie świń wolnych od genu RYR1T, czyli genu odpowiedzialnego za zwiększoną częstotliwość występowania wad jakości mięsa typu PSE (od ang. pale – soft – exudative – mięso jasne, miękkie, wodniste),
– przestrzeganie standardów systemu QAFP dotyczących żywienia, w szczególności zakazu żywienia tuczników paszami z komponentami, które wpływają na wartość sensoryczną lub technologiczną tusz, co najmniej na trzy tygodnie przed uzyskaniem masy ubojowej,
– ustanowienie górnej granicy mięsności świń na poziomie 60%, co ogranicza częstotliwość występowania wad mięsa typu PSE,
– obowiązek zapewnienia zwierzętom odpoczynku w magazynach przed ubojowych po zakończonym transporcie i rozładunku, w warunkach określonych w standardach systemu QAFP, – przestrzeganie, określonej w standardach systemu QAFP, górnej granicy czasu, w jakim należy zakończyć czynności uboju i rozpocząć wychładzanie,
– pakowania mięsa kulinarnego objętego znakiem jakości wyłącznie w atmosferze gazów obojętnych (MAP),
– przestrzeganie zakazu nastrzykiwania mięsa oraz poddawania go jakimkolwiek innym zabiegom, których celem jest wprowadzenie wody bądź jakichkolwiek substancji dodatkowych,
– przestrzeganie zakazu znakowania uprzednio mrożonego mięsa znakiem jakości QAFP
Opracowany przez Unię Producentów i Pracodawców Przemysłu Mięsnego
6/ System Gwarantowanej Jakości Żywności (QAFP) – Kulinarne mięso z piersi kurczaka i indyka oraz tuszki i elementy młodej polskiej gęsi owsianej.
Jakość mięsa drobiowego wytworzonego w ramach systemu QAFP wynika ze szczegółowych obowiązków producentów żywca, które gwarantują cechy charakterystyczne w procesie produkcji jakimi są:
a/ Wykorzystanie w krzyżowaniu towarowym wyłącznie drobiu dostarczającego mięso wysokiej jakości pochodzącego z:
– krzyżowania towarowego dwurasowego kurek i kogutów mieszańców dwurodowych (linii ojcowskiej męskiej i linii ojcowskiej żeńskiej) w przypadku młodych kurcząt rzeźnych,
– krzyżowania rodów indyków białych szerokopierśnych w przypadku młodych indyków rzeźnych.
W przypadku „Młodej polskiej gęsi owsianej” do tuczu przeznacza się pisklęta pochodzące z ferm gęsi białych kołudzkich, lężonych w Zakładach Wylęgu Drobiu, uznanych przez inspekcję weterynaryjną (zgodnie z „Regulaminem znaku wspólnego towarowego – Młoda polska gęś owsiana”).
b/ stosowanie w ostatnim okresie żywienia gęsi wyłącznie owsa,
c/ przestrzeganie standardów systemu QAFP dotyczącego żywienia, w szczególności zakazu dodawania do mieszanek paszowych komponentów, które wpływają na wartość sensoryczną, bądź technologiczną drobiu w okresie co najmniej 3 tygodni przed terminem przekazania do uboju młodego drobiu rzeźnego,
d/ pakowanie mięsa kulinarnego kurcząt i indyków objętego znakiem jakości QAFP w atmosferze gazów obojętnych (MAP), których koncentracja ilościowa i jakościowa musi być kontrolowana i dokumentowana. Tuszki, elementy i mięsa pochodzące z młodej polskiej gęsi owsianej powinny być pakowane w opakowania z folii termokurczliwej,
e/ przestrzeganie zakazu wprowadzania wody do mięsa lub jakichkolwiek substancji dodatkowych.
Opracowany przez Unię Producentów i Pracodawców Przemysłu Mięsnego
7/ System Gwarantowanej Jakości Żywności (QAFP) - Wędliny
System Gwarantowanej Jakości Żywności (QAFP) „Wędliny” obejmuje ściśle zdefiniowane wędliny z podziałem na grupy w zależności od stopnia rozdrobnienia i rodzaju mięsa, szczegółową charakterystykę surowca i przebiegu procesu produkcyjnego oraz parametry fizyko-chemiczne wyrobu gotowego. Wymienione cechy systemu gwarantują obecność na rynku wędlin o powtarzalnej wysokiej jakości.
Jakość wędlin wytworzonych w ramach systemu QAFP wynika z obowiązków jakie spełnia producent w procesie przygotowania surowca i produkcji i jest właściwa dla poszczególnych kategorii wędlin wieprzowo-wołowych i drobiowych. ww. jakość przejawia się w szczególności w:
– selekcji surowca oraz eliminacji lub ograniczeniu zastosowania mięsa obarczonego wadami technologicznymi,
– eliminacji lub ograniczeniu zastosowania mięsa mrożonego, – określeniu pH mięsa w zależności od kategorii wędlin,
– określeniu czasu dojrzewania w tuszach mięsa przeznaczonego do produkcji wędlin, – standaryzacji mięsa wieprzowego kl. II w zakresie zawartości tłuszczu,
– wyeliminowaniu mięsa odkostnionego mechanicznie (MOM),
– ograniczeniu procesu nastrzykiwania mięsa solanką, – ograniczeniu w zakresie stosowanych dodatków, w tym: askorbinianu lub izoaskorbinianu sodu w maksymalnej dawce 0,5%, fosforanów w dawce nie wyższej niż 1500 mg P2O5/kg gotowego wyrobu, dopuszczeniu do użycia tylko naturalnych przypraw,
– określeniu parametrów chemicznych gotowych produktów,
– określeniu maksymalnej wydajności produktu w stosunku do surowca niepeklowanego,
– wprowadzeniu zakazu używania preparatu dymu wędzarniczego.
Opracowanie: Lech Durski MODR Oddział Poświętne w Płońsku
na podstawie informacji uzyskanych od dysponentów systemów jakości oraz ARiMR