Techniki cięcia drzew owocowych
Prawidłowy rozwój drzew oraz ich dobre plonowanie zależą od wielu czynników. Wśród nich trzeba wymienić nawożenie, stosowanie środków ochrony roślin oraz odpowiednie zabiegi agrotechniczne, w tym przycinanie, będące niezbędnym elementem pielęgnacji.
Pierwszy taki zabieg powinniśmy przeprowadzić bezpośrednio po posadzeniu.
Celem produkcji sadowniczej jest osiągniecie jak najwyższych i najlepszych jakościowo plonów i w tym celu powinniśmy ograniczyć do minimum obcinanie pędów w dopiero co posadzonych drzewkach. Należy skracać tylko zbyt długie pędy, a ewentualne wycinanie całych uzależnić od ułatwienia przyjęcia się drzewka (jeżeli podczas wykopywania ze szkółki drzewka utraciły część systemu korzeniowego, zmniejszenie liczby pędów w części nadziemnej ułatwi przyjęcie się ich w nowym miejscu).
W pierwszych latach uprawy drzew nie zaleca się mocnego przycinania, a jedynie formowanie korony i pędów bocznych. Zabieg powinniśmy rozłożyć na dwa etapy - zimowe cięcie oraz wycinanie tzw. „wilków” latem. Cięcie zimowe powinno być wykonywane wtedy, kiedy nie przewidujemy już zbyt niskich temperatur mogących spowodować choroby drzew. Okres ten powinien przypadać na luty-marzec.
Zasady cięcia zimowego
Wykonując zimowe cięcie powinniśmy kierować się kilkoma zasadami:
1. Wycinanie grubych gałęzi. Miejsce na pędy wieloletnie jest tylko na pierwszym piętrze korony. Unika się zostawiania grubych konarów w wyższych partiach drzewa, gdyż są zbyt szerokie i zacieniają inne piętra, ponadto rodzą zbyt dużo owoców, które są przez to drobne. Najlepsze jakościowo plony dają młode pędy, dlatego powinny one przeważać w podstawie korony oraz na przewodniku.
2. Formowanie przewodnika. Należy unikać sytuacji, w której przewodnik przegina się ku dołowi. Często ma to miejsce, gdy przerośnie podporę, na której wspiera się drzewo. Zaleca się coroczne skracanie – z miejsca skrócenia wyrośnie kilka pędów, które wzmocnią przewodnik.
3. Prześwietlanie drzewa, cięcie na tzw. „okno”. Chcąc dostarczyć jak najwięcej światła do korony drzewa, pozbywamy się gałęzi, które się ze sobą krzyżują oraz takich, gdzie jedna leży na drugiej. Wycinamy również konary martwe, chore i rosnące do środka. Wycinając gałęzie zaatakowane przez chorobę, np. „mączniaka”, zmniejszamy ryzyko występowania tej oraz innych chorób.
Chcąc zapewnić odpowiednią ilość światła słonecznego zostawiamy mniejszą ilość pędów pomiędzy konarami znajdującymi się w podstawie, a koroną drzewa. Pozwoli to również na dotarcie jak największej ilości preparatu podczas zabiegów pryskania. Światło słoneczne wpływa na wybarwienie, wielkość oraz zawartość cukru w owocach.
4. Cięcie na czop. Do tej pory zalecano wycinanie gałęzi w całości, czyli w miejscu, z którego wyrastają. Obecnie sugerowane jest pozostawianie kilkucentymetrowych pędów. Pozwala to na zostawienie owoconośnych pędów oraz zmniejsza ryzyko powstawania chorób wokół ran.
5. Zabezpieczenie ran. Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób grzybowych, powinno zabezpieczyć się rany po cięciu. W tym celu ranę pokrywa się środkiem z zwartością fungicydu lub innym preparatem przeznaczonym do tego celu.
Cięcie letnie
Ważnym elementem przecinania drzew jest wycinanie tzw. wilków, czyli młodych pędów intensywnie wyrastających z podstawy oraz korony drzewa. Zabieg należy wykonać podczas letniego cięcia. Okres ten jest dogodny, gdyż wycięcie wilków latem powoduje ich mniejszą ilość w kolejnych sezonach. Wilki sugeruje się wyrywać, a nie wycinać. Zaleca się również zostawianie kliku pędów w koronie jako rezerwy dla jej odnowienia. Najlepszym okresem dla tego zabiegu jest okres od drugiej połowy lipca do końca sierpnia.
Cięcie letnie to najlepszy okres na przycinanie drzew czereśni oraz wiśni, ponieważ te gatunki są szczególnie narażone na choroby powstające w niskiej temperaturze. Grusze i śliwy można ciąć równocześnie z jabłoniami, czyli podczas cięcia zimowego.
Do wykonania zabiegów potrzebny jest odpowiedni sprzęt. Przede wszystkim chodzi o sekator oraz piłkę. Należy unikać najtańszych narzędzi na rynku, gdyż ich ostrze wykonane jest z materiałów o gorszej jakości i będzie miało krótszą żywotność. Cięcie wyższych partii drzew prowadzimy z drabin lub coraz częściej ze specjalnych platform samojezdnych lub ciągniętych przez traktor. Pozwala to na przyspieszenie i ułatwienie prac.
Nieustanny postęp
Co roku należy aktualizować wiedzę dotyczącą przycinania roślin sadowniczych. Jak pokazują ostatnie lata wiele z wymienionych wyżej zasad obowiązuje od kilku sezonów i zostało zaczerpniętych z rozwiązań od latach zalecanych m.in. w holenderskich sadach. Obecnie, w celu zintensyfikowania i przyspieszenia prac związanych z cięciem drzew owocowych, w towarowych sadach zachodniej Europy wykonuje się je etapowo, czyli np. I etap: formowania przewodnika, II etap: wycinanie grubych gałęzi itp… Przy takiej metodzie pracownik jest skupiony tylko na jednym zadaniu i szybciej wykonuje swoje obowiązki. Nie ma czasu na zastanawianie się w jaki sposób wykonać wszystkie zalecenia podczas jednego podejścia do drzewka.
Obserwując duże inwestycje podejmowane w polskim sadownictwie w ostatnich latach oraz nasz wysoki udział w światowej produkcji owoców można prognozować, że w najbliższej przyszłości to nasi sadownicy będą wyznaczać trendy rozwojowe w tej gałęzi rolnictwa.
Marek Grzęda, MODR TZD Otwock
Przyg. A.D.
Rysunek 1. Techniki cięcia drzew owocowych