Integrowana ochrona ziemniaka

Integrowana ochrona roślin obejmuje wszystkie dostępne działania i metody ich ochrony przed organizmami szkodliwymi, w tym przede wszystkim działania (metody) niechemiczne. Zastosowanie ich powinno być jednak poprzedzone monitorowaniem występowania szkodników oraz uwzględniać aktualną wiedzę z zakresu ochrony.       

Przestrzeganie prawidłowej agrotechniki w uprawie ziemniaka pozwala zwiększyć plony oraz znacznie poprawić ich jakość bez dodatkowych nakładów ponoszonych na ochronę chemiczną. Ma to wpływ na przestrzeganie wymagań integrowanej ochrony ziemniaka.
Wymagania ziemniaka
Ziemniak jest rośliną, której plon - i jego jakość - zależą od warunków glebowo-klimatycznych. Jest on wrażliwy na nadmiar wody w okresie wegetacji, powodujący zwiększone porażenie roślin chorobami, jak i na jej niedobór, powodujący zdrobnienie bulw i obniżenie plonu. Wymagania glebowe ma stosunkowo niskie - najlepsze są gleby gliniasto-piaszczyste lub słabo gliniaste. Gleby lekkie mogą być przeznaczane pod uprawę ziemniaka tylko wtedy, gdy rozkład opadów w okresie wegetacji jest optymalny, albo kiedy stosujemy nawadnianie. Wymagane pH gleby mieści się w przedziale 4,5-6,5.
Ziemniak, będący rośliną o wysokich wymaganiach fitosanitarnych, nie powinien być uprawiany na tym samym polu częściej niż co 4-5 lat. Najlepszym przedplonem dla niego są strączkowe i motylkowe, następnie zboża ze strączkowymi i zboża, po których wysiewany jest poplon.
Podstawą nawożenia powinna być kontrola stanu zasobności gleby w składniki pokarmowe, najlepiej przeprowadzana co 4 lata. Najlepszymi nawozami do uprawy ziemniaka są nawozy naturalne, w szczególności dobrze przefermentowany obornik w ilości 25-30 t/ha. Mogą być też stosowane gnojowica i gnojówka. Ziemniak dobrze reaguje na nawożenie kompostem, słomą oraz nawozami zielonymi.
Nawożenie organiczne powinno być uzupełnione nawożeniem mineralnym (po uwzględnieniu zasobności gleby). Należy zwrócić uwagę na nawożenie azotem, który zwiększa plon, ale jednocześnie może powodować obniżenie jego jakości, np. ciemnienie miąższu, łuszczenie naskórka, wzrost azotanów w bulwach itd. Przy obliczaniu zapotrzebowania należy uwzględnić proporcję składników pokarmowych N:P:K, która dla ziemniaków jadalnych powinna wynosić 1:1:1,5-2, a dla ziemniaków skrobiowych 1:1:1,3-1,5. Oczywiście ilość stosowanych nawozów powinna uwzględniać zasobność gleby i skład zastosowanych nawozów naturalnych i organicznych. Dobry efekt daje stosowanie nawozów dolistnych w momencie szczególnie intensywnego pobierania składników pokarmowych, które czasami pozytywnie wpływają też na zdrowotność roślin.
Sadzenie i zbiór
Właściwy dobór odmian stanowi podstawę integrowanej ochrony ziemniaka, jednak często to klient decyduje jaką odmianę uprawia rolnik. Powinno wybierać się ją na podstawie wartości użytkowej i agrotechnicznej decydującej o zdrowotności plantacji oraz jakości bulw. W integrowanej produkcji bardzo duże znaczenie ma zdrowotność sadzeniaka. Dobrego sadzeniaka, o wysokiej wartości nasiennej, można pozyskać w firmach nasiennych. Następnie należy pobudzić lub podkiełkować je przed sadzeniem, co pozwoli na odrzucenie bulw chorych i przyspieszenie terminu sadzenia. Przed sadzeniem należy też sadzeniaki przesortować na frakcje, które trzeba wysadzać osobno, w odpowiedniej gęstości w rzędzie dla każdej z nich. Zbyt wczesne sadzenie może powodować zwiększone porażenie rizoktoniozą, a zbyt późne przesuwa wegetację na okres mniej sprzyjających warunków klimatycznych i większego zagrożenia zarazą ziemniaka.
Zbiór jest najbardziej pracochłonnym i najtrudniejszym zabiegiem w całej agrotechnice ziemniaka. Podstawowym warunkiem decydującym o zmniejszeniu strat i ograniczeniu uszkodzeń do minimum jest odpowiednie przygotowanie plantacji. Polega to na wcześniejszym zniszczeniu naci, co w zależności od dojrzałości rośliny powinno nastąpić od 1 do 3 tygodni przed zbiorem. Sam zbiór powinien być przeprowadzony podczas ciepłej i suchej pogody.
Ochrona plantacji
Ziemniak należy do roślin o wyjątkowej wrażliwości na zachwaszczenie. Połączenie metody mechanicznej i chemicznej odchwaszczania daje najlepsze efekty. Przy uprawie ziemniaka jadalnego można ograniczyć się do metody mechanicznej, ale przy uprawie ziemniaka na przetwórstwo spożywcze oraz w nasiennictwie rekomendowana jest metoda mechaniczno-chemiczna.
Zmianowanie roślin, zabiegi agrotechniczne od zbioru przedplonu (w tym podorywka) do sadzenia bulw ziemniaka oraz systematyczne usuwanie nasion chwastów z maszyn i urządzeń rolniczych są istotnymi elementami profilaktyki w zwalczaniu chwastów. Mechaniczne zwalczanie może doprowadzić do nadmiernego ugniecenia gleby oraz uszkadzania roślin i rozprzestrzeniania się patogenów.
Ochrona przed szkodnikami i chorobami powinna polegać na profilaktyce (wcześniej należy przeprowadzić wspomniane zabiegi agrotechniczne), ciągłym monitorowaniu plantacji wykorzystującym znajomości biologii patogenów, ewentualnym korzystaniu z systemów wspomagających podejmowanie decyzji (prowadzonym m. in. przez Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu), doradztwa, wykorzystywaniu progów ekonomicznej szkodliwości patogenów oraz metodyk integrowanej ochrony roślin zamieszczonych na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Podczas wykonywania chemicznych zabiegów ochrony roślin należy pamiętać o owadach pożytecznych będących zapylaczami lub wrogami naturalnymi szkodników. Trzeba stosować środki ochrony zarejestrowane w uprawie ziemniaka, dobierać prawidłowy termin zabiegu, a sam zabieg wykonywać wieczorem i w miarę możliwości wykorzystywać środki selektywne.
Adam Matyszczak, Oddział Siedlce
Przyg. A.D.
Źródła:

1. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 kwietnia 2013 r. w sprawie wymagań integrowanej ochrony roślin.
2. Metodyka integrowanej ochrony ziemniaka dla producentów. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy. Poznań 2013.