Dobre praktyki w nawożeniu

Wyprodukowanie odpowiedniej ilości żywności przy zachowaniu czystego środowiska to wyzwanie dla współczesnego rolnictwa. Ilość i jakość plonów uzależniona jest w znacznej mierze od właściwego odżywienia uprawianych roślin.

Szeroki asortyment nawozów umożliwia optymalne zaopatrzenie ich w składniki pokarmowe. Racjonalne nawożenie uwzględnia potrzeby pokarmowe, zasobność gleby, nawożenie organiczne i mineralne, czy wartość resztek roślinnych.

Podstawą nawożenia jest poznanie zasobności i odczynu gleby. W tym celu raz na 4 lata pobieramy próby glebowe – jesienią po zbiorach lub wczesną wiosną.

                                                                Próby glebowe

Dobrze pobrana próbka powinna być reprezentatywna. W tym celu najlepiej wykonać szkic sytuacyjny pól gospodarstwa, po czym pobrać próbki - najlepiej przy użyciu laski glebowej. Pobieramy je w kilku miejscach pola, unikając obrzeży i miejsc mało charakterystycznych dla tego obszaru. Na gruntach ornych głębokość pobierania wynosi 0-20 cm, a na użytkach zielonych 5-20 cm. W uprawach sadowniczych pobiera się próby glebowe z dwóch warstw 0-20 cm i 21-40 cm. Pobrane próbki gleby z danego obszaru należy dokładnie wymieszać i przygotować jedną próbę o wadze około 0,5 kg. Musi być ona oznaczona numerem, który odpowiada numerowi na sporządzonym szkicu pól. Jeżeli mamy pole dość wyrównane, to próba ogólna może reprezentować powierzchnię do 4 ha. Pobrane próbki przekazujemy do Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej. Wyniki badań podstawowych przedstawiają odczyn ph i zawartość przyswajalnego fosforu, potasu i magnezu.

                                                                     Wapnowanie

Zakwaszenie oznacza degradację gleby i osłabione działanie procesów mikrobiologicznych, przy zwiększonym wymywaniu magnezu, potasu, wapnia i azotu. Oznacza również zmniejszoną przyswajalność fosforu, magnezu i molibdenu, przy jednoczesnym uruchomieniu toksycznego glinu. Uregulowanie odczynu gleby wymaga nawożenia jej innymi składnikami. Na gleby ciężkie i zwięzłe zalecane jest szybko działające wapno tlenkowe. Na glebach lekkich lepiej sprawdza się wapno węglanowe, które działa wolniej, ale jest odporne na wymywanie. Przy wyborze wapna należy zwrócić uwagę na zasobność gleby w magnez. Wapnowanie najlepiej wykonać po żniwach, ewentualnie wiosną przed siewami. Dopuszcza się również rozsiewnie wapna na zamarznięta glebę. Zastosowane wapno powinno być dokładnie wymieszane z warstwą orną. Zwapnowana gleba to możliwość uprawy na niej wielu roślin oraz wzrost efektywności nawożenia mineralnego, dzięki lepszej przyswajalności składników pokarmowych. Ma ona dobre właściwości fizyczno-chemiczne.

                                                        Zrównoważony system nawożenia

Wysokość plonu - zależy od dostępności składnika pokarmowego znajdującego się w minimum. To znaczy, że wszystkie składniki pokarmowe powinny być dostarczone w optymalnej ilości i muszą do siebie pozostawać w optymalnym stosunku. W przypadku zakłócenia tej równowagi niedobór (bądź nadmiar) jednego lub kilku składników powoduje ograniczenie działania pozostałych, co prowadzi do obniżki wielkości i jakości plonów oraz niekorzystnie oddziałuje na środowisko. To znaczy, że oprócz zaopatrywania roślin w makroelementy i dbania o właściwe pH trzeba pamiętać o mikroelementach, co jest szczególnie istotne na glebach słabych i ubogich w substancję organiczną.
Nawozy organiczne - są źródłem łatwo dostępnych składników pokarmowych dla roślin, zwiększają zawartość substancji organicznej w glebie oraz jej pojemność sorpcyjną. Roczna dawka azotu w postaci nawozu naturalnego na 1 ha użytków rolnych nie może być większa niż 170 kg azotu w czystym składniku. Ilość azotu, fosforu i potasu zawarta w nawozach naturalnych zależy od gatunku zwierząt, wieku i żywienia. Nawozy organiczne możemy stosować w okresie od 1 marca do 30 listopada, najlepiej wczesną wiosną albo jesienią. Obornik jest nawozem wolnodziałającym, gdyż składniki uruchamiane są w procesie mineralizacji i dopiero wtedy są dostępne dla roślin. Gnojówka i gnojowica to nawozy szybkodziałające. Nawozy naturalne muszą być przykryte lub wymieszane z glebą najpóźniej następnego dnia po zastosowaniu. Na OSN obowiązują bardziej rygorystyczne wymogi.
Dawki nawozów sztucznych - należy dostosować do zasobności gleb i potrzeb pokarmowych roślin. Nawozy azotowe najlepiej wysiewać w okresie największego zapotrzebowania roślin. Zaleca się stosowanie azotu w dawkach dzielonych, w zależności od fazy rozwojowej roślin i właściwości gleb.  
Nawożenie dolistne - jest tylko działaniem wspomagającym bądź interwencyjnym, natomiast podstawą prawidłowego nawożenia jest starannie zaplanowane nawożenie doglebowe.

                                                                            ***

Nadmiar bądź niedobór substancji przyswajalnej w glebie ogranicza skuteczność działania innych substancji - następuje obniżenie jakości i wielkości plonu. Dlatego dokładne ustalenie dawek nawozowych i kontrola stanu odżywiania roślin uprawnych są niezwykle ważnym zadaniem dla producentów żywności i to nie tylko ze względu na czynnik ekonomiczny, ale przede wszystkim ze względu na oczekiwaną wysoką jakość produktów rolniczych i ochronę środowiska.

Marzena Lis                                                                                                                                                         Oddział Siedlce    

Źródła:  
1. Dobre praktyki rolnicze w nawożeniu użytków rolnych, J. Igras CDR Radom 2013
2. Kodeks dobrej praktyki rolniczej
3. Stosowanie nawozów z Lubonia, J. Potarzycki Poznań 2012

Przyg. A.D.