Porównanie europejskich technologii uprawy rzepaku ozimego
Porównanie technologii uprawy rzepaku ozimego stało się stałym elementem Dni Pola (Feldtage) organizowanych co dwa lata przez DLG (Niemieckie Towarzystwo Rolnicze).
W tym roku Dni Pola odbyły się w miejscowości Bernburg-Strenzfeld (pomiędzy Magdeburgiem i Halle) w landzie Saksonia Anhalt. Specjaliści z pięciu krajów - Niemiec, Czech, Francji, Szwecji i Polski - przedstawili tam osiem rożnych technologii produkcji rzepaku.
Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego Oddział Poświętne w Płońsku po raz drugi uczestniczył w konkursie dotyczącym technologii uprawy rzepaku ozimego. Rzepak poddany konkursowi uprawiany był na bardzo dobrych glebach typu czarnoziem lessowy o pH 7,4 (gleba została oceniona
na 87 punktów glebowych w skali 100 pkt.). Średnia roczna suma opadów w tym rejonie wynosi około 500 mm opadów rocznie, a średnia temperatura roczna 9,7 oC.
Warunki konkursu
Uczestnicy konkursu technologii uprawy rzepaku mogli dobrowolnie wybrać odmianę, normy wysiewu, nawożenie pogłówne i środki ochrony roślin. Dozwolone było stosowanie nawozów
i środków ochrony zaproponowanych przez uczestników konkursu oraz z listy przedstawionej przez organizatorów. Musiały być one jednak dopuszczone do stosowania na terenie Niemiec.
Przygotowanie gleby do siewu oraz termin siewu rzepaku (30.08.2011 r.) oraz jego zbiór
w dniu 23.07.2012, były wspólne dla wszystkich technologii. Wszystkie prace wykonali pracownicy DLG na zlecenie uczestników konkursu (zlecenia zabiegów były przesyłane za pomocą faxu). Pomocą, z której korzystali uczestnicy konkursu, były informacje o pogodzie i zagrożeniu przez choroby rzepaku z programu komputerowego proPlant.
Zadaniem uczestników konkursu było uzyskanie wysokiego plonu rzepaku ozimego
o dobrej jakości (w wysokiej cenie), przy poniesieniu jak najniższych kosztów. Do konkursu wybraliśmy odmianę mieszańcową Artoga firmy Limagrain. Została ona wysiana w rozstawie międzyrzędzi 45 cm, w ilości 25 szt/m2 (1,66 kg/ha). Obsada przed zimą wyniosła 21 roślin
na m2. Poza nami jeszcze trzech uczestników konkursu wybrało siew rzepaku w szerokie międzyrzędzia (25-30 nasion/m2).
Ochrona plantacji
Po uzyskaniu informacji dotyczących występowaniu chwastów w rejonie uprawy (stulichy, rodzina kapustowate) zdecydowaliśmy się zastosować herbicyd Butisan - 2 l/ha (31.08.2011). Jesienią, w celu ochrony przed sprawcami chorób grzybowych i dla regulacji pokroju roślin przed zimą, zaproponowaliśmy stosowanie fungicydu Caramba (grupa triazoli - metkonazol) w ilości 0,8 l/ha.
Rośliny rzepaku dobrze przetrwały zimę dzięki okrywie śnieżnej. Temperatura tylko
w okresie koniec stycznia - luty spadła kilka stopni poniżej 00 C.
Wiosną wykonane zostały dwa zabiegi zwalczające choroby. Pierwszy zabieg fungicydowy, w fazie wzrostu pędu, został wykonany ponownie preparatem Caramba, ale w dawce 1 l/ha. Drugi zabieg został wykonany przez organizatorów we wszystkich technologiach, w fazie opadania pierwszych płatków kwiatowych, przy użyciu fungicydów Ortiva (azoksystrobina) - 0,4 l/ha + Proline (protiokonazol) - 0,4 l/ha. Największe nasilenie chorób na rzepaku było ze strony suchej zgnilizny kapustnych, czerni krzyżowych i szarej pleśni. Zastosowana ochrona chemiczna na rzepaku w polskiej technologii skutecznie ograniczyła występowanie chorób grzybowych.
W przypadku zwalczania szkodników, organizatorzy sami podejmowali decyzje o terminie zabiegu
i wyborze insektycydów. W połowie marca zastosowano mieszaninę insektycydów: Biscaya - 0,4 l/ha (grupa neonikotynoidów) + Fastac SC - 0,1 l/ha (grupa pyretroidów). Drugi zabieg, w okresie przed kwitnieniem rzepaku, wykonano stosując ponownie Fastac S.C. - 0,1 l/ha.
Zastosowaliśmy standardowe nawożenie
W technologii nawożenia zaplanowaliśmy jesienne stosowanie azotu w ilości 30 kg N/ha
w postaci KAS (saletrzak). Rzepak uprawiany był bowiem po zbożach, które intensywnie pobierają
z gleby N-mineralny. Na początku marca, po uwzględnieniu zawartości N-min w glebie po zimie, zastosowaliśmy 104 kg N/ha + 52 kg S/ha w postaci ASS (saletro-siarczan amonu 26 N + 13 S). Tym nawożeniem pokryliśmy zapotrzebowanie rzepaku na siarkę, która jest makroelementem istotnym
w przekształcaniu azotu w białko oraz w syntezie kwasów tłuszczowych. Rzepak potrzebuje około
40-60 kg S/ha.
W okresie pąkowania roślin zaplanowaliśmy drugą wiosenną dawkę azotu w ilości 90 kg/ha
w postaci KAS. Dodatkowo zastosowaliśmy dolistne dokarmianie w postaci Soluboru
1,5 kg/ha w połączeniu z pierwszym wiosennym zabiegiem ochrony fungicydowej. Bor jako najważniejszy mikroelement w nawożeniu rzepaku ma istotne znaczenie plonotwórcze. Jego niedobory powodują m.in. nierównomierny wzrost, pękanie łodyg i słabo wykształcone łuszczyny. Nawożenie siarką i borem stało się teraz standardem i jest elementem tworzenia wysokiego plonu.
Podsumowanie
Plony rzepaku kształtowały się na poziomie 54-60 dt/ha. Najwyższe uzyskały odpowiednio technologie francuska (60,66 dt/ha) oraz czeska (59,01 dt/ha), czyli technologie siewu gęstego przy rozstawie rzędów 12 cm (wysiew 40 nasion/m2). Prowadzona przez nas nowatorska technologia w siewie o rozstawie rzędów 45 cm wydała plon 54,69 dt/ha.
W Niemczech rolnicy uzyskują dopłaty do ceny rzepaku za procentowy udział oleju
w nasionach, dlatego też oceniano ten parametr. Zawartość tłuszczu w nasionach kształtowała się w przedziale od 46,8 % do 50,0 % (polska technologia uzyskała 49,6%), która przełożyła się na dobrą cenę nasion, około 60 €/dt.
Oceniając zastosowane technologie w tym konkursie można zauważyć, że wpływ na dochód z ha miały wysokość plonów oraz poziom kosztów. Francuska technologia, z najwyższym plonem, uzyskała pierwsze miejsce pod względem efektywności finansowej, a drugie miejsce uzyskała technologia szwedzka, która znalazła się na czwartym miejscu po względem wysokości plonu.
Należy podkreślić, że plony „rzepaku konkursowego” były wysokie, przekraczały 50dt/ha. Tabele informują o płodozmianie, o wynikach analizy gleby na azot mineralny oraz przedstawiają wyniki konkursu (plonowanie, nadwyżka bezpośrednia).
Tab.1 Płodozmian na terenie doświadczeń
Rok |
Uprawa |
2005 |
groch |
2006 |
pszenica ozima |
2007 |
pszenica ozima |
2008 |
jęczmień ozimy |
2009 |
rzepak ozimy |
2010 |
pszenica ozima |
2011 |
owies |
Tab. 2 Wyniki analizy gleby (N-Min)
22.02.2012 |
|
N-Min (0-30 cm) |
17 kg N/ha |
N-Min (30-60 cm) |
14 kg N/ha |
N-Min (60-90 cm) |
10 kg N/ha |
Suma |
41 kg N/ha |
Tab. 3 Uczestnicy doświadczeń, odmiany rzepaku ozimego, obsada
Lp |
Kraj |
Kod |
Instytucja |
Odmiana |
Obsada rzepaku (szt/m2) |
1 |
Niemcy |
LLFG |
Landesanstalt fur Landwirtschaft, Bernburg-Strenzfeld |
Sherpa |
30 |
2 |
Niemcy |
lfBP |
Institut fur Bodenkultur und Pflanzenbau, Schackenthal |
Sherpa |
30 |
3 |
Niemcy |
H.A. |
Hense Agrarforschung, Gettorf |
Artoga+Sherpa+PR46W20 |
25 |
4 |
Niemcy |
FH |
Hochschule Anhalt, Bernburg |
Visby |
35 |
5 |
Czechy |
CZ |
SPZO, Praga |
Sherpa |
40 |
6 |
Francja |
F |
CETIOM, Dijon |
Sherpa |
40 |
7 |
Szwecja |
S |
Svensk Raps AB, Limhamn |
Avatar |
40 |
8 |
Polska |
Pl |
MODR, Oddział Poświetne, Płońsk |
Artoga |
25 |
Tab. 4 Plonowanie rzepaku ozimego
Lp |
Kraj |
Kod |
Plon w dt/ha |
Zawartość oleju w % |
Cena €/dt |
1 |
Niemcy |
LLFG |
58,33 |
49,2 |
59,35 |
2 |
Niemcy |
lfBP |
55,17 |
49,8 |
59,76 |
3 |
Niemcy |
H.A. |
56,83 |
50,0 |
59,84 |
4 |
Niemcy |
FH |
56,21 |
46,8 |
57,44 |
5 |
Czechy |
CZ |
59,01 |
48,5 |
58,83 |
6 |
Francja |
F |
60,66 |
48,4 |
58,68 |
7 |
Szwecja |
S |
57,86 |
50,2 |
60,12 |
8 |
Polska |
Pl |
54,69 |
49,6 |
59,55 |
Tab. 5 Nadwyżka bezpośrednia
Przychód razem w €/ha |
LLFG |
lfBP |
H.A. |
FH |
CZ |
F |
S |
Pl |
Wartość sprzedaży ziarna |
3473,24 |
3307,67 |
3411,83 |
3238,40 |
3483,61 |
3570,21 |
3489,75 |
3267,45 |
Dopłaty obszarowe |
330,00 |
330,00 |
330,00 |
330,00 |
330,00 |
330,00 |
330,00 |
330,00 |
Razem |
3803,24 |
3637,67 |
3741,83 |
3568,40 |
3813,61 |
3900,21 |
3819,75 |
3597,45 |
Koszty razem w €/ha |
||||||||
Nasiona |
50,00 |
53,60 |
42,50 |
61,64 |
72,36 |
72,36 |
72,36 |
42,50 |
Nawożenie |
216,00 |
166,10 |
148,86 |
231,94 |
201,90 |
209,80 |
201,23 |
242,95 |
Ochrona roślin |
146,59 |
186,64 |
189,92 |
221,84 |
139,70 |
141,59 |
134,09 |
203,62 |
Koszty maszyn |
203,85 |
205,37 |
206,12 |
213,88 |
197,02 |
195,50 |
196,42 |
196,42 |
Robocizna |
24,64 |
20,17 |
24,37 |
26,80 |
20,44 |
24,10 |
20,03 |
26,40 |
Ubezpieczenie |
15,00 |
15,00 |
15,00 |
15,00 |
15,00 |
15,00 |
15,00 |
15,00 |
Razem |
656,08 |
646,88 |
626,77 |
771,10 |
646,42 |
658,35 |
639,13 |
726,89 |
Nadwyżka bezpośrednia z 1 ha |
3147,16 |
2990,79 |
3115,06 |
2797,30 |
3167,19 |
3241,86 |
3180,62 |
2870,56 |
Janusz Sychowicz
MODR, Oddział Poświętne w Płońsku
Przyg. ade