Twierdza Modlin

Nowy Dwór Mazowiecki leży w województwie mazowieckim, 34 km na północny zachód od centrum Warszawy. Największą atrakcją turystyczną okolic tego miasta jest twierdza. To niepowtarzalny w skali Europy zespół budowli obronnych, który warto zobaczyć.

Kompleks fortyfikacji to dwa obwody obronne cytadeli oraz dwa pierścienie zewnętrznych fortów. Układ twierdzy w Modlinie dostrzec można jedynie z lotu ptaka, albo patrząc na mapę. Pomysłodawcą budowy fortyfikacji był sam cesarz Napoleon Bonaparte.

W roku 1806...

...z jego polecenia rozpoczęto budowę prowadzoną według planów francuskich inżynierów. twierdzę rozbudowano. Na prawym brzegu Wisły wzniesiono umocnienia bastionowe i pięć dział koronowych przekształcone później przez Rosjan w zewnętrzny obwód twierdzy. Do szczególnie cennych obiektów należą zachowane bramy o bogatym wystroju architektonicznym, jak np. Napoleońska, Ostrołęcka i Zakroczymska oraz piętrowa działobitnia (gdzie znajdowało się stanowisko ogniowe działa, w pełni wyposażone).

Po powstaniu listopadowym Rosjanie rozbudowali twierdzę Modlin, wznosząc zewnętrzny obwód przez połączenia napoleońskich koron oraz dwukilometrowe koszary dla 20000 żołnierzy. W latach 1883-1888 otoczyli ją pierścieniem fortów, a następnie modernizowali w latach 1911-1915. Twierdza była obiektem działań wojennych w latach 1915, 1919 i 1939. To tutaj w roku 1939. polska załoga broniła się, w całkowicie beznadziejnej sytuacji, do 29 września.

Ważniejsze zabytki

Reduta Napoleona - ruiny wieży artyleryjskiej zbudowanej na planie kwadratu w latach 1811-1812, autorstwa samego Napoleona. Jest to jedyna tego typu fortyfikacja na świecie.

Baszta św. Michała - zbudowana na planie koła, murowana, z wewnętrznym dziedzińcem, powstała w XIX w.

Klub Garnizonowy (kasyno oficerskie) - z przełomu XIX i XX w. Architektura zewnętrzna o cechach neogotyckich, wnętrza eklektyczne, sala balowa z polichromią o motywach roślinnych i dekoracją sztukatorską, sala koncertowa ze sztukateriami na ścianach i suficie.

Spichlerz zbożowy - wzniesiony w latach 1832-1844 wg projektu Jana Jakuba Gaya w widłach rzek Wisły i Narwi (zbudowany za milion rubli srebrem). Budowla została wzniesiona na rzucie prostokąta. Jest obiektem neorenesansowym, czterokondygnacyjnym od zewnątrz, a wewnątrz miał sześć kondygnacji. Jego przeznaczeniem było magazynowanie żywności. Użytkowany był do września 1939r. Niestety podczas kampanii wrześniowej został w znacznym stopniu zniszczony. Zachodnie, nieistniejące dzisiaj skrzydło spichlerza, zostało rozebrane tuż po wojnie. Ogromna, ale zniszczona budowla jest widoczna z daleka. Obecnie przypomina bardziej resztki rezydencji magnackiej (spichlerz w „Panu Tadeuszu” Andrzeja Wajdy był zamkiem Horeszków). Jest to obiekt o wysokich walorach zabytkowych, unikatowy w skali Mazowsza, a nawet Polski. 

Legenda o Baśce Murmańskiej

Z Twierdzą związana jest również historia białej niedźwiedzicy - Baśki Murmańskiej. Niedźwiedzica przybyła do Polski w okresie międzywojennym z rosyjskiego Archangielska. Urodziła się „pod ciemną gwiazdą polarną.” W roku 1919. na targu kupił ją jeden z przebywających tam polskich żołnierzy. Chciał w ten sposób zaimponować kobiecie, o której względy konkurował z włoskim kapitanem. Niestety niedźwiedzica zadarła z psem dowódcy wszystkich wojsk Ententy na Murmanie. Dlatego przydzielono ją do baonu (batalionu) wojska polskiego (zwanego Baonem Murmańskim) jako „córkę regimentu”. Murmańczycy byli polską formacją zbrojną, która walczyła w latach 1918-20 przeciwko bolszewikom w rejonie Murmańska i Archangielska (na północy Rosji) pod dowództwem wojsk brytyjskich. Tam niedźwiedzica została wytresowana przez jednego z kaprali i nauczona elementów musztry, w tym salutowania i naśladowania kroku marszowego. Następnie wraz z żołnierzami trafiła do Twierdzy Modlin. Podczas wojskowej defilady na warszawskim Placu Saskim salutowała przed samym naczelnikiem państwa Józefem Piłsudskim. Niestety została zastrzelona przez chłopa, który chciał z niej zrobić futro dla swojej żony. Jednak nie uszyto z niej kożucha - niedźwiedzica Baśka została wypchana i ustawiona przed Muzeum Wojska Polskiego jako pamiątka. Po wojnie, w niewyjaśnionych okolicznościach, ślad po niej zaginął.

***

Lokalna Organizacja Turystyczna Trzech Rzek i miasto Nowy Dwór Mazowiecki postanowiły przywrócić pamięć o białej niedźwiedzicy przez wyznaczenie szlaku Baśki Murmańskiej, którym można zwiedzić twierdzę i poznać historię niedźwiedzicy. Polecam zwiedzanie w towarzystwie przewodników z Towarzystwa Przyjaciół Twierdzy Modlin im. gen. Ignacego Prądzyńskiego, Sekcji Przewodników Turystycznych PTTK „Bastion” Wojskowego Koła nr 1 im. płk. Edwarda Malewicza, Fundacji Park Militarny Twierdzy Modlin lub Lokalnej Organizacji Turystycznej Trzech Rzek.

Źródła:

1. Folder powiat nowodworski 
2. Informator turystyczny Lokalna Organizacja Turystyczna Trzech Rzek
3. www.3rzeki.pl
4. www.polskaniezwykla.pl
5. www.nowydwormaz.pl
6. www.twierdzamodlin.pl

Marzena Rajewska, 
MODR Oddział Poświętne w Płońsku