Systemy nawadniania pól
Jednym z najistotniejszych czynników wpływających na jakość i efektywność upraw rolniczych, sadowniczych, jak i ogrodniczych jest dostarczanie do gleby odpowiedniej ilości wody.
W efekcie współpracy Mazowieckiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Instytutem Technologiczno-Przyrodniczym w Falentach, powstał film, w którym zostały przybliżone systemy nawadniania pól. Temat gospodarowania woda w rolnictwie omówiła dr inż. Ewa Kanecka Geszke.
Postępujące zmiany klimatyczne prowadzą do zachwiania równowagi wodnej w środowisku. Woda jest głównym zasobem dla produkcji roślinnej i zwierzęcej. Zmiany klimatu generują wahania temperatury i opadów i zmuszają rolników do przemyślenia strategii uprawy roślin i hodowli zwierząt w warunkach okresowych niedoborów wody.
Te niekorzystne warunki pogodowe negatywnie przełożyły się na stan i kondycję większości upraw, a tym samym na wielkość i jakość uzyskanych plonów. W skrajnych przypadkach susza doprowadziła do całkowitej ich utraty. Walka z tymi zagrożeniami to konieczność szukania nowych rozwiązań mających za zadanie niwelować niekorzystne warunki.
Pierwszym krokiem, aby przeciwdziałać negatywnym skutkom zmian klimatycznych na rolnictwo jest zidentyfikowanie zagrożeń, a następnie wybór środków zaradczych na poziomie gospodarstw.
Aby znaleźć nowe rozwiązania przystąpiliśmy do realizacji operacji „Rolnictwo wobec zmian klimatu”, która realizowana jest w ramach Planu Operacyjnego KSOW na lata 2020-2021 w zakresie Sieci na rzecz innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich.
Celem operacji jest ułatwianie wymiany wiedzy fachowej oraz dobrych praktyk w zakresie wdrażania innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich w obszarze skutków zmian klimatu i jego wpływu na rolnictwo mazowieckiej wsi. Cel operacji zrealizowany jest poprzez upowszechnienie wiedzy i doświadczeń we wdrażaniu innowacji mających na celu niwelowanie skutków zmian klimatu w produkcji rolniczej oraz działalności pozarolniczej.
W ramach operacji powstanie 30 filmów informacyjnych, w których skorzystamy z doświadczenia oraz wiedzy naukowej jednostek naukowo badawczych.
Magdalena Kowalewska
MODR Warszawa
FILM https://www.youtube.com/watch?v=mt_vl7Ncxck
Gospodarowanie wodą w rolnictwie
- PROBLEMY ZWIĄZANE Z WODĄ i ZAGROŻENIA
Rolnictwo jest w znacznym stopniu uzależnione od zmieniających się warunków pogodowych.
Dla rolników oznacza to większe ryzyko związane ze wzrostem i rozwojem roślin uprawnych i warunkami prowadzenia prac polowych.
Polska leży w strefie klimatu umiarkowanego, przejściowego, co wiąże się ze znaczną zmiennością elementów meteorologicznych w poszczególnych latach i miesiącach. Zmienność opadów atmosferycznych powoduje występowanie niedoboru lub nadmiaru wody w różnej skali czasowej i przestrzennej, wywołujące ujemne skutki w rolnictwie, zwłaszcza w produkcji roślinnej. Średnia suma opadów w Polsce wynosi blisko 600 mm.
W ostatnich latach obserwuje się większe nasilenie częstości występowania niekorzystnych zjawisk w rolnictwie:
- letnie fale upałów,
- wzrost liczby dni bez opadów – susze, które stały się częstsze, bardziej intensywne i dłuższe,
- intensywne opady - tzw. opady nawalne, które niejednokrotnie przyczyniają się do wzrostu liczby lokalnych podtopień i powodzi.
Dodatkowym problemem są występujące często w ostatnich latach bezśnieżne, suche i ciepłe zimy, podczas których brak śniegu i zmagazynowanej w nim wody, niekorzystnie wpływają na zasoby wilgoci w glebie i odbudowanie retencji glebowej.
- DZIAŁANIA ADAPTACYJNE
Negatywne skutki zmian klimatu, które dzisiaj obserwujemy to zmniejszona dostępność wody dla roślin czyli większe niedobory wodne, które wiążą się ze zwiększoną potrzebą nawadniania upraw polowych. Aby dostosować rolnictwo i skutecznie przeciwdziałać negatywnym skutkom niedoborów wody, konieczne jest także wprowadzenie szeregu zmian, działań adaptacyjnych. Możemy tu wyróżnić wszelkiego rodzaju zaawansowane narzędzia w postaci:
- innowacyjne technologie precyzyjnego nawadniania,
- systemy monitorujące niekorzystne zjawiska, np. monitoring susz czy też
- systemy wspomagania decyzji w zakresie gospodarowania wodą.
Na całym świecie nastąpił znaczący postęp w zakresie stosowania nawadniania precyzyjnego w celu zwiększenia efektywności zużycia wody (more crop per drop – więcej plonu z kropli wody) i zmniejszenia śladu wodnego w rolnictwie nawadnianym.
Do wypracowania właśnie takich narządzi umożliwiających precyzyjne nawadnianie przyczynił się realizowany w Kujawsko-Pomorskim Ośrodku Badawczym w Bydgoszczy międzynarodowy projekt Operacjonalizacja zwiększenia efektywności zużycia wody i elastyczności w nawodnieniach o akronimie OPERA. Projekt ten współfinansowany był przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.
Projekt ukierunkowany był na przeciwdziałanie niedoborom wody w skali gospodarstwa i regionu poprzez stworzenie modeli wspomagających podejmowanie decyzji w zakresie nawodnień.
Potrzeby nawadniania określa się najczęściej biorąc pod uwagę niedobory wody roślin uprawnych. Jest to wielkość, która charakteryzuje niedobór opadów w stosunku do zapotrzebowania na wodę roślin uprawnych. Niektóre stosowane metody wykorzystują tylko parametry meteorologiczne, determinujące stan układu atmosfera-gleba-roślina, a niektóre uwzględniają również retencję wodną gleb i jej dostępność dla roślin.
- WSPOMAGANIE DECYZJI W NAWADNIANIU
W Instytucie Technologiczno-Przyrodniczym opracowano założenia systemu wspomagania decyzji w nawodnieniach - SYSTEM OPERACYJNEGO PLANOWANIA POTRZEB NAWADNIANIA z wykorzystaniem:
monitoringu meteorologicznego (w tym bieżących pomiarów meteorologicznych i krótkoterminowej prognozy meteorologicznej),
monitoringu bieżących pomiarów wilgotności gleby zróżnicowanej przestrzennie i czasowo – w procesie podejmowania decyzji o tym czy, kiedy, ile i jak nawadniać ten element staje się coraz bardziej istotny,
modelowania matematycznego opisującego przepływ wody w systemie gleba-roślina-atmosfera, ewapotranspirację roślin, potrzeby wodne roślin, bilans wodny gleby i obliczanie zapotrzebowania wody do nawadniania;
System wykorzystywany jest do prognozowania zapotrzebowania na wodę w uprawach polowych i warzywniczych w czasie rzeczywistym oraz do krótkoterminowego planowania nawodnień. Stanowi narzędzie do efektywnego wykorzystywania wody do nawadniania.
Zastosowanie tego narzędzia może zapobiec niedoborom wody, a także nadmiernemu zużyciu wody oraz zapewnić bardziej efektywne jej wykorzystanie (wody). Umożliwi to racjonalizację podejmowania decyzji w nawadnianiu.
dr inż. Ewa Kanecka-Geszke
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach