Chryzantemy - kwiaty jesieni

Złocista chryzantema o szesnastu płatkach jest herbem cesarzy Japonii. W tejże Japonii obmywano się w rosie zebranej z kwiatów chryzantemy, wierząc, że zapewni to zdrowie i długowieczność. Pierwszą pisemną wzmiankę o chryzantemie znaleziono w pismach Konfucjusza, filozofa chińskiego żyjącego ok. 500 lat przed naszą erą.
Brązowe, żółte i purpurowe chryzantemy odgrywają znaczną rolę w bogatych bukietach i kompozycjach. Często wplata się między ich kwiaty błyszczące, szklane koraliki. Mają niezwykle orientalny charakter. Co więcej czerwone chryzantemy mogą oznaczać wyznanie miłości, białe symbolizują prawdę, a żółte mówią o zakochaniu się.
WYMAGANIA
Kwiaty te zajmują czołowe miejsce w grupie roślin ozdobnych. Cięte długo zachowują wartość dekoracyjną. Uprawiane są w szklarniach, ale również w gruncie - na rabatach, w parkach
i w ogrodach skalnych (w naszym klimacie tylko nieliczne odmiany zimują w gruncie).
Chryzantemy kwitną od połowy sierpnia do późnej jesieni. Kwiaty dobrze znoszą przymrozki do temperatury poniżej 5 o C.
Odmiany zimujące nie są roślinami wymagającymi. Rzadko atakują je szkodniki i choroby. Charakteryzują się bardzo płytkim, ale silnie rozkrzewionym systemem korzeniowym.
U niektórych występuje olbrzymia dysproporcja pomiędzy słabo rozwiniętym systemem korzeniowym a rozbudowaną częścią nadziemną. Ta cecha sprawia, że chryzantemy wymagają żyznej, próchniczej, przepuszczalnej ziemi i słonecznego stanowiska.
Miejsce sadzenia powinno być wcześniej odpowiednio przygotowane. W roku poprzedzającym sadzenie roślin ziemię należy nawieźć obornikiem lub kompostem i głęboko przekopać. Zamiast obornika można zastosować granulat z obornika, biohumus koprolitowy, plonofoskę lub amofoskę.
UPRAWA
Chryzantemy można sadzić od wczesnej wiosny do początku lata. Ważnym wiosennym zabiegiem pielęgnacyjnym jest nawożenie nawozami organicznymi lub mineralnymi.
Dla dobrego rozkrzewienia rośliny należy trzykrotnie usunąć nie zdrewniałe wierzchołki pędów. Pod miejscem uszczykiwania powinno pozostać 5-7 liści. Drugie uszczykiwanie przeprowadza się gdy pędy boczne mają 3-4 oddzielne liście, a ostatnie na początku lipca. Zabieg ten opóźnia termin zakwitania.
Chryzantemy dobrze znoszą przesadzanie - nawet w okresie kwitnienia. Rośliny przesadzane wymagają jednak regularnego i obfitego podlewania (nie powinno się polewać wodą liści i kwiatów). Odmian zimujących nie należy ścinać po przekwitnięciu, ani też okrywać na zimę. Przesadzanie na nowe miejsca powinno się odbywać co 3-4 lata. Rośliny nie przesadzane zaczynają dziczeć (kwiaty mają wtedy drobne, słabo wykształcone).
ROZMNAŻANIE
Chryzantemy rozmnażają się wegetatywnie z sadzonek lub poprzez podział karp korzeniowych.
Pierwszy sposób możliwy jest do wykonania w szklarni lub w ogrzewanym i oświetlonym pomieszczeniu np. piwnicy z oknem.
Karpy roślin matecznych wykopuje się późną jesienią i dołuje. W styczniu lub lutym należy je przenieść do chłodnego pomieszczenia. Aby roślina się dobrze przechowywała wskazane jest opryskanie jej grzybobójczym preparatem np. „Topsinem". Karpy należy posadzić w skrzynki lub pojemniku z ziemią
i dokarmiać raz w tygodniu nawozami płynnymi. W temperaturze 8 -10 o C zostaną one pobudzone do intensywnego wzrostu i szybko pojawią się odrosty korzeniowe. Po osiągnięciu 8-10 cm należy je pociąć na sadzonki i ukorzenić w podłożu 6 - 8 cm składającym się z torfu i piasku w proporcji 1:1. Można użyć ukorzeniacza. Następnie rośliny przykrywamy folią, aby zapewnić im wysoką wilgotność powietrza. Wymagana temperatura to 18 - 22 o C. Sadzonki ukorzeniają się po 2 - 3 tygodniach. Ich cięcie możliwe jest na początku maja. Z ukorzenionych sadzonek pochodzących z cięcia styczniowego
i lutowego można otrzymać już na początku maja kwitnące rośliny, które wysadza się do doniczek lub wprost do gruntu. Po przekwitnięciu chryzantemy ogławia się, aby jesienią zakwitły ponownie.
CHARAKTERYSTYKA ODMIAN
Odmiany bardzo wczesne (zakwitające w pierwszej połowie sierpnia):
Izis - bordowa, Larysa - kremowo-biała, Cameo - jasnoróżowa, Wee Wille (czyt. Łi Łajl) - biała, Superior Bronze (czyt, Superior - Brąz) - jasnobrązowa.
Odmiany te charakteryzują się niskim wzrostem (20 - 40 cm), silnym rozkrzewieniem i obfitym kwitnieniem. Kwiaty są drobne, ale pełne. Nadają się na obwódki skalne i rabaty. Można je też uprawiać w doniczkach.
Odmiany średnio-wczesne (zakwitające w pierwszej połowie września):
Soraja - wrzosowo-różowa i Tessa - jasnoróżowa. Dorastają do wysokości 40 - 50 cm, dobrze się rozkrzewiają, kwiat są pełne i duże. Oba gatunki można wykorzystać do jesiennej uprawy w doniczkach lub do uprawy w gruncie.
Roksana - żółta, osiąga wysokość 50 - 60 cm, słabiej się rozkrzewia. Kwiaty bardzo duże i pełne. Odmiana polecana jest do uprawy na kwiaty cięte i do sadzenia w grupach.
Liwia - biało-kremowa o lekko zawisłych pędach, rozkrzewia się bardzo silnie. Kwiaty pełne o delikatnej, igiełkowej budowie. Nadaje się do uprawy jesiennej doniczkowej, obsadzania rabat, sadzenia w grupach i na skalnikach.
Copycat (czyt. kopiket) - żółta odmiana w typie Roksany.
Odmiany późne (rozkwitają w październiku):
Samanta - ciemno-bordowa, rośliny są dobrze rozkrzewione, osiągają wysokość 30 - 40 cm i obficie kwitną. Kwiaty duże i pełne. Odmiana polecana do uprawy w doniczkach, na kwiaty cięte i do sadzenia w grupach.
Mirella - żółta: odmiana silnie rozkrzewiona, wysoka o pojedynczych i drobnych kwiatach. Kwitnie bardzo obficie. Polecana do sadzenia w grupach i na rabatach.
Do tej pory chryzantema była kwiatem okazjonalnym kojarzącym się z listopadowym świętem, obecnie kwiaciarnie polecają już ją na wszelkiego rodzaju uroczystości.
Emilia Skrzecz
MODR w Warszawie
Oddział Ostrołęka